U podstaw choroby niedokrwiennej serca leży powstawanie tzw. blaszek miażdżycowych w tętnicach wieńcowych doprowadzających krew do mięśnia serca, co prowadzi do zwężenia a ostatecznie do zamknięcia ich światła. Efektem tego jest niedokrwienie serca, czyli brak dostarczania do serca odpowiedniej ilości tlenu i innych substratów potrzebnych do prawidłowego metabolizmu komórek.
Pomostowanie naczyń wieńcowych jest to operacyjna metoda leczenia choroby niedokrwiennej serca polegająca na wytworzeniu nowych połączeń naczyniowych z tętnicami wieńcowymi poza miejscem ich zwężenia, co pozwala na ominiecie miejsca zwężonego i zapewnia dopływ krwi do mięśnia serca. Operacje pomostowania naczyń wieńcowych mogą być wykonywane klasycznie poprzez sternotomię pośrodkową („na otwartym sercu”) lub w sposób małoinwazyjny, wykonując jedynie małe nacięcie klatki piersiowej (minitorakotomia), ponadto mogą być wykonane na sercu zatrzymanym z zastosowaniem krążenia pozaustrojowego przy pomocy tzw. sztucznego płuco-serca lub na sercu bijącym bez stosowania krążenia pozaustrojowego.
Jeśli chorobie niedokrwiennej serca, wymagającej pomostowania naczyń wieńcowych towarzyszy wada zastawki aortalnej, mitralnej, trójdzielnej, ubytek przegrody międzyprzedsionkowej (ASD) lub inna wada serca wymagająca korekcji, operacja wykonywana jest w sposób klasyczny z dostępu przez sternotomię pośrodkową.
Materiał do wytworzenia pomostów wieńcowych stanowią naczynia tętnicze lub naczynia żylne pobierane podczas tej operacji od tego samego pacjenta z różnych okolic ciała.
- Tętnice piersiowe wewnętrzne lewa (LIMA) i prawa (RIMA). Biegnące wzdłuż mostka po wewnętrznej stronie klatki piersiowej. Tętnice te stanowią najlepszy materiał dla wytworzenia pomostów wieńcowych, gdyż bardzo długo utrzymuje się ich drożność i bardzo dobry efekt operacji jest długotrwały.
- Tętnice promieniowe lewa i prawa. Znajdują się na przedramieniu kończyny górnej, odpowiednio lewej i prawej. Jest to także dobry materiał do pomostowania naczyń wieńcowych, jednak wyniki stosowania tętnic promieniowych nie są lepsze od tętnic piersiowych wewnętrznych.
- Inne tętnice np. tętnica żołądkowo-sieciowa lub tętnice łokciowe są rzadziej stosowane.
- Żyła odpiszczelowa. Znajduje się na kończynie dolnej, biegnie od kostki przyśrodkowej aż po pachwinę, gdzie uchodzi do żyły udowej. Jest w dalszym ciągu bardzo powszechnie wykorzystywanym naczyniem dla wytworzenia pomostów wieńcowych, ale jej trwałość jest znacznie gorsza w porównaniu z tętnicami piersiowymi wewnętrznymi
- Inne żyły np. żyła odstrzałkowa są bardzo rzadko stosowane.
- CABG (ang. coronary artery bypass grafting) – operacja z wykorzystaniem krążenia pozaustrojowego, klasyczny dostęp poprzez sternotomię pośrodkową
- OPCAB (ang. off pump coronary artery bypass) – operacja bez krążenia pozaustrojowego na sercu bijącym, klasyczny dostęp poprzez sternotomię pośrodkową
- MIDCAB (ang. minimal invasive direct coronary artery bypass) – małoinwazyjna operacja pomostowania naczyń wieńcowych (najczęściej zespolenie tętnicy piersiowej wewnętrznej lewej z gałęzią międzykomorową przednią), bez krążenia pozaustrojowego na sercu bijącym, mniej inwazyjny dostęp operacyjny poprzez minitorakotomię lewostronną
- Hybrydowa rewaskularyzacja serca: MIDCAB plus PCI (angioplastyka wieńcowa)
- TECAB (ang. totaly endoscopic coronary artery bypass) małoinwazyjna operacja pomostowania naczyń wieńcowych, może być wykonana na sercu bijącym lub z wykorzystaniem krążenia pozaustrojowego, operacja całkowicie endoskopowa z wykorzystaniem robota.
Podczas większości operacji serca stosowane jest tzw. sztuczne płuco-serce, aparat do krążenia pozaustrojowego zapewniający przejecie funkcji serca i płuc podczas operacji. Jest to układ drenów, ssaków, pomp, filtrów i oksygenatora, odbierający z pacjenta odtlenowaną krew żylną i pompujący z powrotem utlenowaną krew tętniczą. Urządzenie pozwala na zatrzymanie pracy serca i wykonanie operacji zastawek, pomostów aortalno wieńcowych, korekcji wad wrodzonych, operacji aorty wstępującej i innych operacji serca. Sztuczne płuco-serce zapewnia dopływ krwi do wszystkich narządów i zapewnia wymianę gazową.
Zastosowanie krążenia pozaustrojowego umożliwiło rozwój kardiochirurgii, pozwalając na zatrzymanie pracy serca i przeprowadzenie zabiegu na nieruchomym i pozbawionym krwi sercu.
Potencjalne powikłania związane ze stosowaniem krążenia pozaustrojowego jest niskie i wynosi 1-2% w zależności od rodzaju wykonywanej operacji, są to:
- mikrozatorowość
- reakcja zapalna
- zaburzenia neurologiczne w okresie pooperacyjnym
Operacje bez użycia krążenia pozaustrojowego, OPCB, MIDCAB, pozwalają na zmniejszenie ryzyka wystąpienia tych powikłań
Zastawka aortalna jest zlokalizowana pomiędzy lewą komorą serca i aortą, która jest główną tętnicą w naszym organizmie. Aortą, bogata w tlen krew, wypływa z serca i jest dostarczana do wszystkich narządów ciała.
Wrodzone lub nabyte wady zastawki aortalnej wymagające leczenia operacyjnego występują pod postacią zwężenia (stenozy) lub niedomykalności zastawki aortalnej.
Leczenie operacyjne polega na naprawie zmienionej zastawki, co pozwala na zachowanie własnej zastawki pacjenta albo gdy naprawa nie jest możliwa, na wymianie zastawki na biologiczną lub mechaniczną.
- Naprawa zastawki aortalnej
- Wymiana zastawki aortalnej
Operacje naprawy lub wymiany zastawki aortalnej mogą być wykonywane klasycznie poprzez sternotomię pośrodkową lub w sposób małoinwazyjny, poprzez małe nacięcie klatki piersiowej (minitorakotomia lub ministernotomia). Zabieg operacyjny wykonywany jest z wykorzystaniem krążenia pozaustrojowego.
- 1. Klasyczne operacje zastawki aortalnej poprzez sternotomię pośrodkową („na otwartym sercu”)
- 2. Małoinwazyjne operacje zastawki aortalnej poprzez minitorakotomię lub ministernotomię
Małoinwazyjną operację zastawki aortalnej można wykonać w sytuacji, kiedy mamy do czynienia z izolowaną wadą zastawki aortalnej.
Jeśli wadzie zastawki aortalnej towarzyszy choroba niedokrwienna serca wymagająca pomostowania naczyń wieńcowych lub wada innej poza aortalną zastawki serca, wymagającej naprawy lub wymiany, operacja wykonywana jest w sposób klasyczny z dostępu przez sternotomię pośrodkową
Zastawka mitralna (dwudzielna) jest zlokalizowana pomiędzy lewym przedsionkiem a lewą komorą serca.
Wady zastawki mitralnej wymagające leczenia operacyjnego występują pod postacią zwężenia (stenozy) lub niedomykalności zastawki mitralnej.
Leczenie operacyjne polega na naprawie zmienionej zastawki, co pozwala na zachowanie własnej zastawki pacjenta albo gdy naprawa nie jest możliwa, na wymianie zastawki na biologiczną lub mechaniczną.
Zastawka mitralna najczęściej spośród wszystkich zastawek serca podlega naprawie a wyniki odległe naprawy zastawki mitralnej są bardzo dobre.
- Naprawa zastawki mitralnej
- Wymiana zastawki mitralnej
Operacje naprawy lub wymiany zastawki mitralnej mogą być wykonywane klasycznie poprzez sternotomię pośrodkową lub w sposób małoinwazyjny, poprzez małe nacięcie klatki piersiowej (minitorakotomia prawostronna). Zabieg operacyjny wykonywany jest z wykorzystaniem krążenia pozaustrojowego.
- Klasyczne operacje zastawki mitralnej poprzez sternotomię pośrodkową („na otwartym sercu”)
- Małoinwazyjne operacje zastawki mitralnej poprzez minitorakotomię prawostronną
Małoinwazyjną operację zastawki mitralnej można wykonać w sytuacji, kiedy mamy do czynienia z izolowaną wadą zastawki mitralnej, w sytuacji, kiedy wadzie zastawki mitralnej towarzyszy wada zastawki trójdzielnej, ubytek przegrody międzyprzedsionkowej albo guz lewego lub prawego przedsionka.
Jeśli wadzie zastawki mitralnej towarzyszy choroba niedokrwienna serca lub wada zastawki aortalnej wymagająca naprawy lub wymiany, operacja wykonywana jest najczęściej w sposób klasyczny z dostępu przez sternotomię pośrodkową.
Zastawka trójdzielna jest zlokalizowana pomiędzy prawym przedsionkiem a prawą komorą serca.
Wady zastawki trójdzielnej wymagające leczenia operacyjnego występują najczęściej pod postacią niedomykalności zastawki trójdzielnej, rzadziej zwężenia (stenozy).
Leczenie operacyjne polega na naprawie zmienionej zastawki, co pozwala na zachowanie własnej zastawki pacjenta albo gdy naprawa nie jest możliwa, na jej wymianie.
- Naprawa zastawki trójdzielnej
- Wymiana zastawki trójdzielnej
Operacje zastawki trójdzielnej mogą być wykonywane klasycznie poprzez sternotomię pośrodkową lub w sposób małoinwazyjny, poprzez małe nacięcie klatki piersiowej (minitorakotomia prawostronna). Zabieg operacyjny wykonywany jest z wykorzystaniem krążenia pozaustrojowego.
- Klasyczne operacje zastawki trójdzielnej poprzez sternotomię pośrodkową („na otwartym sercu”)
- Małoinwazyjne operacje zastawki trójdzielnej poprzez minitorakotomię prawostronną
Małoinwazyjną operację zastawki trójdzielnej można wykonać w sytuacji, kiedy mamy do czynienia z izolowaną wadą zastawki trójdzielnej, w sytuacji, kiedy wada zastawki trójdzielnej towarzyszy wadzie zastawki mitralnej, lub też współwystępuje ubytek przegrody międzyprzedsionkowej albo guz lewego lub prawego przedsionka.
Jeśli wada zastawki trójdzielnej towarzyszy chorobie niedokrwiennej serca lub wadzie zastawki aortalnej wymagającej naprawy lub wymiany, operacja wykonywana jest najczęściej w sposób klasyczny z dostępu przez sternotomię pośrodkową.
Przegroda międzyprzedsionkowa znajduje się pomiędzy lewym i prawym przedsionkiem serca. Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej (ASD) jest wrodzoną wadą serca, która wymaga leczenia zabiegowego polegającego na zamknięciu ubytku. Zamkniecie może być wykonane za pomocą przezskórnie wprowadzanych urządzeń zamykających ubytek, zabieg taki wykonywany jest w pracowni hemodynamiki przez kardiologa interwencyjnego.
Jeśli wielkość i lokalizacja ubytku wykluczają jego zamknięcie metoda przezskórną konieczny jest zabieg operacyjny
Leczenie operacyjne polega na prostym zeszyciu ubytku lub zamknięciu łatą najczęściej z osierdzia własnego pacjenta.
Wyniki odległe chirurgicznego zamknięcia ubytku przegrody międzyprzedsionkowej są bardzo dobre.
- „Przezskórne” zamknięcie ubytku przegrody międzyprzedsionkowej
- Chirurgiczne zamknięcie ubytku przegrody międzyprzedsionkowej
Operacje zamknięcia (plastyki) ubytku przegrody międzyprzedsionkowej wykonywane są zazwyczaj sposób małoinwazyjny, poprzez małe nacięcie klatki piersiowej (minitorakotomia prawostronna), rzadziej klasycznie poprzez sternotomię pośrodkową. Zabieg operacyjny wykonywany jest z wykorzystaniem krążenia pozaustrojowego.
- Klasyczne operacje zamknięcie ubytku przegrody międzyprzedsionkowej poprzez sternotomię pośrodkową („na otwartym sercu”)
- Małoinwazyjne zamknięcie ubytku przegrody międzyprzedsionkowej poprzez minitorakotomię prawostronną
Małoinwazyjną operację zamknięcie ubytku przegrody międzyprzedsionkowej można wykonać w sytuacji, kiedy mamy do czynienia z ubytkiem izolowanym, w sytuacji, kiedy ubytkowi towarzyszy wada zastawki mitralnej, zastawki trójdzielnej albo guz lewego lub prawego przedsionka.
Jeśli obecności ubytku przegrody międzyprzedsionkowej towarzyszy choroba niedokrwienna serca lub wada zastawki aortalnej wymagająca naprawy lub wymiany, operacja wykonywana jest najczęściej w sposób klasyczny z dostępu przez sternotomię pośrodkową.
Z tętniakiem aorty mamy do czynienia, gdy średnica aorty powiększa się o ponad 50% w stosunku do jej prawidłowego wymiaru w danym odcinku. Tętniaki aorty mogą być zlokalizowane w jej odcinku piersiowym, brzusznym lub obejmować zarówno aortę piersiową jak i brzuszną (tętniaki piersiowo-brzuszne).
Tętniaki aorty piersiowej mogą dotyczyć aorty wstępującej, łuku lub aorty zstępującej. Możliwe są ponadto różne złożone formy lokalizacji tętniaków aorty.
Z uwagi na ryzyko wystąpienia wielu powikłań związanych z obecnością tętniaka, stanowiących bezpośrednie zagrożenie życia, tętniaki aorty wymagają leczenia zabiegowego.
Rozwarstwienie aorty jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia, w którym płynąca pod ciśnieniem krew powoduje rozerwanie ściany aorty. Sytuacja taka wymaga natychmiastowej interwencji, aby ratować życie chorego.
Leczenie zabiegowe tętniaków aorty lub rozwarstwienia aorty polega albo na wykonaniu klasycznego zabiegu operacyjnego, podczas którego usuwa się chorobowo zmieniony odcinek aorty i wszczepia w to miejsce protezę naczyniową, albo na wykonaniu zabiegu wewnątrznaczyniowego (endowaskularnego), podczas którego proteza aorty (stent graft) wprowadzana jest do światła tętniaka lub światła rozwarstwionej aorty poprzez nakłucie tętnicy obwodowej (tętnicy udowej).
Jeśli wielkość i lokalizacja tętniaka lub rozwarstwienia aorty wyklucza małoinwazyjny zabieg wewnątrznaczyniowy, konieczne jest klasyczne leczenie operacyjne. W przypadku tętniaków aorty piersiowej lub rozwarstwienia aorty zabieg operacyjny wykonywany jest z wykorzystaniem krążenia pozaustrojowego.
Aktualnie coraz częściej stosuje się tzw. hybrydowe metody leczenia tętniaków aorty lub rozwarstwienia aorty, polegające na połączeniu klasycznej metody operacyjnej z metodą wewnątrznaczyniową.
- Klasyczne operacje tętniaków aorty piersiowej poprzez sternotomię pośrodkową („na otwartym sercu”)
- Małoinwazyjne wewnątrznaczyniowe zabiegi w leczeniu tętniaków aorty
- Hybrydowe metody leczenia tętniaków aorty